‘Slechts met een gedachte aan een stressvolle situatie kun je al een hele reeks met stressymptomen in werking zetten’

Stress symptomen herkennen en begrijpen

Wanneer je stress ervaart, raken je lichaam en geest in een staat van paraatheid. Je lichaam geeft op zo’n moment signalen af die er op wijzen dat je stress hebt. Dit kan gaan van lichte stress symptomen, zoals een snelle ademhaling, tot zware symptomen van stress op de lange termijn: uitgeput raken en geen energie meer hebben. In dit artikel bespreken we de meest voorkomende stress symptomen, de gevolgen op de lange termijn en wat je kunt doen om deze stress symptomen te verminderen.

Lees ook deze artikelen:

Welke stappen neem ik om stressklachten te voorkomen?
Wat zijn de oorzaken van stress?
Wat zijn de symptomen van stress en de gevolgen?
Hoe voorkom of herstel ik van burn-out?

Hoe ontstaan stress symptomen?

Stress symptomen ontstaan wanneer je stress systeem activeert. Dit gebeurt wanneer je iets ziet, hoort, voelt of denkt waarvoor je meer energie moet leveren dan je in je normale toestand beschikbaar hebt. Bij het ontstaan van een stressreactie maakt je brein de inschatting dat je je moet voorbereiden op actie. Vervolgens gaat je zenuwstelsel in de actiemodus: er volgt een hele reeks van veranderingen in je lichaam. Dit heeft het ontstaan van acute stress symptomen tot gevolg.

Bij deze activering van deze stressreactie ontstaan bijvoorbeeld de volgende symptomen van stress:

Snellere hartslag
Sneller en hogere ademhaling
Zweten
Hoge spierspanning
Moeilijker te remmen
Minder sociaal en inlevend worden
Gefocust op een gedachte of probleem
Vaker naar het toilet
Droge mond
Hogere pijngrens
Gevoel van energie
De voorste hersenen worden minder actief

Logische reactie

De stress symptomen die je hierboven ziet zijn goed te verklaren. Wanneer je lichaam zich klaarmaakt voor actie is het namelijk belangrijk dat:

Je snel veel zuurstof naar je spieren kunt transporteren (hoge hartslag, snelle ademhaling)
Je spieren vol energie zitten om te kunnen presteren (hoge spierspanning)
Je geest gefocust is (focus op een probleem of gedachte)
Je geen energie verliest aan lange termijn processen (spijsvertering)
Je alvast warmte begint af te voeren vanwege de mogelijke inspanning (zweten)
Je niet geremd voelt in snelle acties (minder activiteit in de voorste hersenen)

Herstel van stress

Wanneer het gevaar of de uitdaging geweken is, maakt je brein weer de inschatting dat het veilig is om de stressrespons te laten zakken. Je stress systeem wordt daarmee minder actief, het herstel treedt in en de stress symptomen nemen af. Na een tijdje is je zenuwstelsel weer in de normale toestand.

Veroorzakers stress symptomen

Waarom blijven er dan soms langdurig stress symptomen aanwezig? Dit heeft te maken met onvoldoende herstel van de stressoren.

Stressoren zijn de oorzaken van de stressreactie. Dit kunnen zowel positieve als negatieve gebeurtenissen zijn. Enkele voorbeelden van stressoren die symptomen van stress kunnen activeren:

Een te drukke baan
Een druk gezinsleven
Ingrijpende gebeurtenissen zoals overlijden van een dierbare
Ongelukkig zijn met de loop van je leven
De lat heel hoog hebben liggen
Deadlines
Gaan trouwen
Op vakantie gaan
Relatieproblemen
Problemen in de samenwerking met anderen
Te weinig tijd voor ontspanning
Geldzorgen

Zoals je hierboven kunt lezen is er veel dat ons stress kan bezorgen. Tevens zijn de oorzaken niet altijd duidelijk aanwijsbaar. Daarnaast zijn er soms veel stressoren tegelijk aanwezig, of wisselen deze elkaar snel af. Dit kan ervoor zorgen dat er onvoldoende hersteltijd is. Hersteltijd is de tijd die nodig is om de stressreactie te kunnen laten zakken en van de opgebouwde stress te kunnen herstellen. Wanneer er voldoende hersteltijd is, zal de stressrespons afnemen en zullen de bijbehorende stress symptomen weer verdwijnen.

Stressoren zijn niet altijd zichtbaar

Zoals we hierboven zagen heeft de vraag of er stress ontstaat, te maken met:

– Een signaal uit je omgeving
– De reactie van je brein op dit signaal

Een signaal uit je omgeving hoeft niet altijd letterlijk aanwezig te zijn. Je kunt ook een stressreactie met de bijbehorende symptomen ervaren wanneer je je een bepaalde situatie herinnert of wanneer je je die voorstelt. Slechts met een gedachte aan een stressvolle situatie kun je al de hele reeks van symptomen van stress in werking zetten.

Hoe je op een bepaalde situatie reageert heeft alles te maken met:

Je aanleg en genen
Je opvoeding
Je eerdere ervaringen met zo’n situatie
Je mentale toestand op dat moment
De inschatting of deze situatie uitdagend voor je is
De mate van stress die al aan- of afwezig is op dat moment
Je manier van omgaan met stressoren (copingmechanismen)
De steun van anderen die je ervaart of die juist ontbreekt

Een van de problemen van oplopende stress is dat het voor iemand zelf niet altijd logisch is dat hij of zij stress ervaart. Daarmee kan de eigen stress toestand soms onderschat worden. Iemand kan bijvoorbeeld wel een aantal stressoren opnoemen, maar vindt dat hij of zij hier tegen zou moeten kunnen. Doordat bovengenoemde factoren allemaal een rol spelen, kan er zo toch een langdurige en hoge mate van stress ontstaan.

Positieve stress

Stress is op zichzelf niet positief of negatief. Het is een overlevingsmechanisme van het menselijk zenuwstelsel dat ons miljoenen jaren heeft geholpen om te overleven als soort. In die zin zou je stress toch als een positief gegeven kunnen bestempelen.
Daarnaast wordt een (lichte) stressreactie soms als een positief gevoel omschreven. Bijvoorbeeld wanneer je daardoor energie voelt, tot actie overgaat of dingen durft die je zonder stress symptomen niet zou durven.

Negatieve stress

Stress wordt vooral als negatief omschreven wanneer er langdurige symptomen van stress aanwezig zijn. Dit gebeurt wanneer:

– er onvoldoende tijd voor herstel is,
– er te veel stressoren tegelijk aanwezig zijn,
– er te weinig steun uit de omgeving is
– het gevoel van eigen invloed een de situatie heel laag is.

Een kortdurende stressreactie is een overlevingsfunctie, is nuttig en zorgt tijdelijk voor extra kracht en prestatie. Wanneer stress lang aanhoudt put deze iemand uit, wordt de stressreactie ongezond voor het lichaam en voor het brein.

‘Wanneer stress lang aanhoudt put deze uit en wordt de stressreactie ongezond voor het lichaam en brein.’

Enkele voorbeelden van stress symptomen op de langere termijn:

Weinig energie
Een constant gespannen lichaam
Pijn in spieren
Uitgeput wakker worden na een nacht slapen
Verminderde stemming
Prikkelbaar
Boosheid of emotioneel
Minder ondernemen
Afsluiten voor de buitenwereld
Rug- en of nekklachten
Hoofdpijn

Wanneer deze stress symptomen langdurig aanwezig zijn kan er uitputting optreden en kan er overspannenheid of burn-out ontstaan. Iemand is dan niet meer goed in staat om te herstellen van de stressoren, terwijl deze stressoren wel aanwezig blijven. Hiermee wordt de energie steeds lager en de stressgevoeligheid steeds hoger. Dit kan op de lange termijn grote schade aan de gezondheid brengen.

Heb jij zelf een of meerdere van bovengenoemde stress symptomen? Dan is het goed om voor jezelf na te gaan of het nog gezonde stress is met voldoende herstel en steun uit de omgeving, of dat er onvoldoende hersteltijd is.