Waarom zijn we de ene keer in een stressvolle situatie heel goed in staat om gefocust te blijven, en hebben we in een andere, ogenschijnlijk minder stressvolle situatie veel last van negatieve stress?
Een voorbeeld dat deze vraag opwierp maakte dit heel duidelijk. Een van de deelnemers van een van mijn trainingen vertelde dat hij aan winterzwemmen deed. Dus: in de winter in ijskoud natuurwater in je zwembroek het water in.
Een heel ontspannen activiteit, zo vond hij het. Een van de andere deelnemers keek hem vol ongeloof aan.
En dat ongeloof is niet zo gek als je bedenkt dat dit een potentieel zeer stressvolle situatie is. De kou laat de bloedvaten vernauwen, het lichaam komt in een lichte shockreactie. En de meeste mensen zouden gillend het water weer uitrennen.
Door de juiste ademtechnieken, oefening en mentale voorbereiding is dit geen stress maar ontspanning. Dit heeft te maken met een aantal ingrediënten:
Controle, informatie en voorspelbaarheid
Ten eerste is er volledige controle in deze situatie. Deze deelnemer gaat met een aantal winterzwemvrienden naar een steiger en bleef daar precies zo lag in het water als hij zelf wilde. Daarnaast zorgt de aanwezigheid van zijn vrienden voor de wetenschap dat hij geholpen wordt wanneer dit hem zelf niet zou lukken.
Er is ook voldoende informatie, doordat deze deelnemer een training had gevolgd met uitleg over hoe de koudereactie werkt, en hoe je deze met ademhaling kunt beïnvloeden. Dit maakt dat hij weet hoe lang het veilig is om dit te doen en welke signalen hij in de gaten moet houden.
Ten derde is er voorspelbaarheid. De koudereactie en lichaamssignalen die hij achteraf kreeg, geven hem een heerlijk gevoel, doordat hij weet hoe het gaat verlopen, en uiteindelijk met een kop hete thee aan de kant komt te zitten.
Stel je even de ongelukkige situatie voor dat je je in dit zelfde ijskoude water bevind, maar dit keer:
– staat er iemand op de kant die je er niet uit laat (geen controle)
– geen idee hebt hoe lang je er in moet blijven (geen informatie en voorspelbaarheid)
Grote kans dat je snel in een enorme stressreactie schiet, en wellicht onderkoeling bereikt.
Dezelfde fysieke gebeurtenis, maar ontdaan van drie kernelementen van stressregulering:
controle, voorspelbaarheid en informatie.
Vertaal dit eens naar stressvolle situaties waar jij je wel eens in bevindt. Herken je daarin het gebrek aan controle, voorspelbaarheid en informatie?