We worden met zijn allen steeds gestresster. De burn-out cijfers rijzen de pan uit. Jongeren hebben hun eerste burn-out tijdens hun studie en kunnen de haastige maatschappij niet meer bijbenen. We worden per dag aan zoveel prikkels blootgesteld als vroeger in een jaar. We lopen helemaal over van de stress. Als je nu denkt dat je dit verhaal eerder hebt gehoord, moet je even verder lezen.

Want hoe zat het ook al weer?

Dit komt omdat ons stresssysteem geschikt is voor een leven op de savanne. Zoals de oermens lange tijd leefde, rondtrekkend, jagend en verzamelend. Wanneer er gevaar was, trad het stress systeem in werking, wanneer het gevaar verdween, zakte ook de stressreactie, en zo leefde iedereen nog lang en gelukkig.

Maar is dat wel zo?

Onlangs las ik het boek van Big Bang tot Burn-Out van psychiater Witte Hoogendijk en journaliste Wilma de Rek. Een onderhoudend boek waarin op redelijk gedetailleerd niveau omschreven wordt ons stress systeem ontstaan is in de evolutionaire geschiedenis. Zo kun je lezen hoe de eerste eencelligen zich beschermden tegen overhitting, de basis van onze huidige stressreactie.

Ook in dit boek wordt een beeld geschetst van de oermens die een ‘passend’ stresssysteem heeft. En een moderne mens met een ‘overwerkt’ stresssysteem.

Maar nergens wordt ingegaan op de vraag wat de argumenten zijn voor dat beeld van de ontspannen oermens. Want, ik vraag me af: was de oermens niet, net als wij nu, ontzettend gevoelig voor stress, altijd bezig zich mogelijke gevaren in te beelden en veel tijd kwijt aan piekeren en malen? Met alle gevolgen van dien?

Werd de oermens ook niet ziek van stress net als wij nu?

Vanuit evolutionair perspectief zijn er weinig redenen om aan te nemen dat er ooit heel weinig stress was (behalve dat wij mensen houden van simpele voorstellingen van dingen die heel ver weg zijn of heel lang geleden waren). Gevaar was er altijd, de mogelijkheid om hierover te piekeren ook al honderduizenden jaren. Als de oermens zich maar succesvol voort kon planten, was de overleving veilig gesteld. Ook al was hij ziek van de stress, had hij PTSS door een confrontatie met een sabeltandtijger, of burn-out klachten door het altijd maar moeten kampen met honger en angst voor de elementen.

Het is goed om met enige nuance over stress in de huidige maatschappij te blijven denken. En dat begint denk ik bij kritisch kijken naar welke verhalen we elkaar hierover vertellen.

Maar goed: ‘vroeger was alles beter’, is en blijft een aantrekkelijk verhaal. Wat vind jij?

Burn-outMet burn-out in je berenvel